Çocuk ve Genç

Kariyer; sözlük anlamı “Bireyin yaÅŸamının üretken yıllarını kullanarak geliÅŸtirdiÄŸi ve genelde çalışma hayatının sonuna dek sürdürdüğü iÅŸ ya da pozisyon.” olarak tanımlanmaktadır. Kariyerde esas amaç; seçilen bir iÅŸ yolunda ilerlemek, bunun sonucunda daha fazla deneyim ve yetenek kazanmak, daha fazla sorumluluk üstlenerek yapılan iÅŸte saygınlık elde etmektir.

Günlük yaÅŸantımızda kariyer genellikle “sadece iÅŸ” olarak algılanmaktadır. Oysa kariyer yalnızca olanaklar, ilerleme ve baÅŸarılarla iliÅŸkili bir iÅŸ veya istihdamı içermez. Bu algılayış kariyerin sadece geleneksel yaklaşımını yansıtmaktadır. Bu algıdan kurtulmak ve doÄŸru bir kariyer planlaması yapabilmek için kiÅŸinin yetenekleri, motivasyonu ve ilgileri bir arada deÄŸerlendirilmeli, doÄŸru kariyer planlaması da bu verilerin ışığında yapılmalıdır. KiÅŸinin yetenek, ilgi ve motivasyonunu içerir. Bu nedenle kariyer planlamasının aslında çocuÄŸun doÄŸumuyla baÅŸlayan bir süreç olduÄŸunu düşünmek yanlış olmaz. Kariyer geliÅŸimi bu yüzden uzun bir süreç, meslek seçimi ise bir sentezleme iÅŸlemidir.

Kariyer planlamasının beÅŸ aÅŸaması bulunmaktadır. Bunlardan ilki “Büyüme Evresi (0-14 yaÅŸ)”dir. Bu evrede çocuÄŸun çevreyle etkileÅŸimi, onun hayatı tanımasına yardımcı olur. Bu deneyimler çocuÄŸun mesleki benlik geliÅŸimine çok büyük katkı saÄŸlamaktadır. Ä°kinci aÅŸama ise “AraÅŸtırma Evresi (15-24 yaÅŸ)” olarak karşımıza çıkar. Bu aÅŸamada kiÅŸiler ergenlikten yetiÅŸkinliÄŸe ilk adımlarını atarlar. Yeni yeni iÅŸ dünyasını ve mesleki rolleri keÅŸfetmeye baÅŸlarlar, aktif olarak iÅŸ dünyasına ilk kez bu aÅŸamada adım atarlar.  ÃœÃ§Ã¼ncü evre olan “YerleÅŸme Evresi (25-44 yaÅŸ)”nde ise bir iÅŸe baÄŸlanma ve o iÅŸte yer edinme çabası baÅŸlar. KiÅŸiler bu evrede kariyerlerini saÄŸlamlaÅŸtırmaya çalışır yeni uzlaÅŸma yolları aramaya baÅŸlarlar. “Koruma Evresi (45-64 yaÅŸ)”nde ise kiÅŸi artık var olan mesleki benlik kavramını korumaya çalışır. BeÅŸinci ve son evre olan “Çöküş Evresi (65+ yaÅŸ)”nde ise kiÅŸi artık iÅŸ yaÅŸamında eski deneyimlerinden faydalanmaya baÅŸlar. Yeni ve farklı deneyimler edinmeye çalışmaktansa denenmiÅŸ ve güvenilir eski tecrübelerini kullanır. Bu evrenin sonunda kiÅŸi önce iÅŸ yaÅŸamını yavaÅŸlatır daha sonra ise emekliliÄŸe ayrılır.

Yukarıdaki basamaklara dayanarak kariyerin gelişim süreçlerinin aslında küçük yaşlardan itibaren hayatımızda yer aldığını fark edebiliriz. Meslek seçimi, okul başarısı ve sınav sonuçları gibi farklı sonuçlara dayanarak yapılırken, kariyer gelişimi çok küçük yaşlardan itibaren edindiğimiz deneyimlerle oluşmaya başlar. Bu sebeple sadece lise dönemindeki tercihlerle yapılan kariyer planlaması pek çok gencin kendisine uygun doğru meslek tercihini yapmasını engellemektedir.

AyÅŸegül Moral, Uzman Psikolog - DBE  Davranış Bilimleri Enstitüsü Ã‡ocuk ve Genç Bölümü