Basında Dbe

Toplum hayatı, birçok öngörülemez durum içerdiÄŸi gibi aynı zamanda birçok rutini barındırıyor. Travmatik süreçlerin daha fazla etkilediÄŸi ve derin izler bıraktığı çocuklar için bu rutinlerin düzenli bir ÅŸekilde tekrar etmesi, onlara yetiÅŸkinlere olduÄŸundan daha fazla güven veriyor. Peki, travmatik olaylardan çocukların daha fazla etkilenmesinin asıl sebebi ve çocuklar üzerindeki davranışsal etkileri nedir? Bu konuda çocukların yakın çevresindeki yetiÅŸkinlerin ilk halkası olan anne-babalar ile öğretmenlere ne gibi hayati görevler düşüyor? Okula baÅŸlamanın bu süreçte katkısı nedir? DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Klinik Psikolog AyÅŸen Kayahan, çocukları etkileyen travmalar sonrasında normalleÅŸtirici sürece girebilmenin yollarını açıklıyor...

Her türlü toplumsal travma; iyi, güvenli, yaşamaya değer bir dünyaya olan inancı zedeleyerek bizi karmaşa ile baş başa bırakır. Hepimiz için önceden kestiremediğimiz, kontrol edemediğimiz olayları anlamak ve kabul etmek zordur. Ancak böyle durumlar özellikle çocuklar için baş etmesi güç sorunlar ortaya çıkarabilir.

Peki, travmatik olaylardan çocukların daha fazla etkilenmesinin asıl sebebi ve bunun çocuklar üzerindeki davranışsal etkileri nedir? Aileler, çocuklarını bu gibi travmatik olaylardan nasıl koruyabilirler? Okula başlamanın bu süreçte katkısı nedir? Öğretmenler öğrencilerinin bu gibi zor durumlarla başa çıkabilmesi için nasıl yardımcı olabilirler?

DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Klinik Psikolog AyÅŸen Kayahan; travmatik olaylardan en fazla çocukların etkilenmesinin sebebini, bu durumun çocuklar üzerindeki davranışsal etkilerini, bu süreci aile ve öğretmenler ile birlikte atlatmanın yollarını şöyle açıklıyor: “Çocuklar, travmatik olaylardan daha fazla etkilenen kiÅŸiler oluyor. Bunun asıl nedeni; onların gözünde yetiÅŸkinlerin felaketi önleyemiyor, etkisiz hale getiremiyor ve en önemlisi çaresiz kalıyor olmalarıdır. Bu his, çocuk nezdinde özellikle anne-babanın konumu açısından önemlidir. Zira onlar için anne-babalar, hem rolleri gereÄŸi hem yetiÅŸkin olmaları nedeniyle, çocuÄŸun algılayışında sonsuz güce sahip ve her ÅŸeyi çocukları için en doÄŸru biçimde yapan kiÅŸilerdir. Anne-babalarını çaresizlik içinde görmeleri çocukların travmalar ile baÅŸ etmelerini daha da zorlaÅŸtırır.”

YaÅŸanan bir felaket ya da terör olayları karşısında çocuklarının tepkilerinin birbirlerinden farklılık gösterdiÄŸini belirten Kayahan, “Bazen çocuklar, özellikle gençler yetiÅŸkinlerden tamamen koparak süreci aÅŸmaya çalışabilir ve aşırı güvenli davranabilirler. Bunun tam tersi de olabilir: Özellikle küçük çocuklar çevrelerindeki yetiÅŸkinlere olaÄŸandan fazla bağımlı davranışlar gösterebilirler. Bazı durumlarda dikkat sorunları, ders ve okul baÅŸarısını olumsuz etkileyebilir” dedi.

Travmanın çocuklarda yarattığı olumsuz etkiler aÅŸikârken ailelerin böyle durumlarda ne yapması gerekiyor? Kayahan, “Çocukların yaÅŸadıkları travmayı atlatmalarında anne-babalarının duruÅŸu önemlidir. Ebeveynlerin bu durumun geçici olduÄŸuna, deÄŸiÅŸeceÄŸine inanmaları ve çocuklarına bunu hissettirmeleri, geleceÄŸe dair umut taşımaları önemlidir. Anne-babanın çocuÄŸun yanında olması ve sürecin geçici olduÄŸunu hissettirmesi çocuÄŸun kaygısıyla baÅŸ edebilmesinde hayati öneme sahiptir. Çocukların önceden var olan duygusal sorunları, yakın zamanda yaÅŸanmış travmalar, aile iliÅŸkilerinin zayıf, karmaşık ve destekten uzak olması; yaÅŸanan süreçle baÅŸ etmelerine engel olacaktır. Bu gibi durumlarda gerekli düzenlemeler bir uzman yardımıyla yapılmalıdır. Ayrıca çocukların travmatik olaylar sonrasında en kısa sürede günlük yaÅŸam rutinlerine dönmeleri gerekiyor. Çünkü günlük rutinin devam etmesi çocuÄŸun kendisini ve ailesini güvende hissetmesini saÄŸlıyor.” dedi.

Okulun, rutinin en önemli parçası olduÄŸunu, yaÅŸanan tüm sıkıntılı süreçler sonrasında çocukların okullarına dönerek yaşıtlarıyla birlikte olmalarının ve öğretmenlerin desteÄŸinin bu süreci aÅŸmalarına yardımcı olacağını belirten Kayahan, “Travmatik olaylardan sonra tüm aile için okula dönüş, yeni bir baÅŸlangıç heyecanı oluÅŸturur. Aile içinde herkese iyi gelen bir hareketlenme saÄŸlar. Okula baÅŸlarken anne-babaların da çocukla birlikte aynı heyecanı yaÅŸaması önemlidir. Bu durum çocuÄŸun okula motivasyonunu artırır. Çocukla birlikte alışveriÅŸ yapılmalı ve okula gittiÄŸinde özlediÄŸi öğretmenlerini, arkadaÅŸlarını yeniden göreceÄŸi ona hatırlatılmalıdır. Çocuk aynı heyecanı aileden göremez ise okulun önemsiz olduÄŸunu düşünebilir. Ayrıca karamsar, mutsuz, neÅŸesiz tablonun devamının çocuk üzerinde olumlu etkisinin olmayacağı çok açıktır. Travmatik olaylardan sonra yaraların sarılmasında öğretmenlerin rolü de çok büyüktür. Öğretmenler hem süreklilikleri hem de kurdukları iliÅŸki ile çocuklar için çok büyük psikolojik destektirler. Öğretmenler çocuklara, geliÅŸimleri doÄŸrultusunda eÄŸitim verirken, yaÅŸadıkları olumsuz olayların psikolojik etkilerinden kurtulmalarında onlara yardımcı olur. Öğretmenler çocuklara yaÅŸadıklarının zor ancak geçici olduÄŸunu ve her ÅŸeyin mutlaka yoluna gireceÄŸini sıklıkla hatırlatmalıdırlar. Çocuklar, anne-babalarının tepkilerini gözlemledikleri gibi, öğretmenlerin tepkilerini de yakından takip ederler. Bu nedenle çocukların, öğretmenlerinin de, tıpkı ebeveynleri gibi, travmalar ya da zor durumlarla baÅŸa çıkabilecek güçte olduÄŸunu görmeleri gerekir.”

“Çocuklar anne-babalarına, öğretmenlerine bağımlılık gösterebilirler. Öğretmenlerinden ayrılma konusunda, bireysel olarak çalışmada zorlanabilirler, sessizleÅŸebilirler. Bu tür durumlarda çocuklar mutlaka arkadaÅŸlarıyla olmaya teÅŸvik edilmeli ve öğretmenleriyle özel zaman geçirmelidirler. Bu ÅŸekilde çocuklara güven içinde oldukları hissettirilmelidir. Sıkıntılı durumlarda peÅŸinen biliyor olduklarını varsaymadan, çocuklardan beklenen davranışların neler olduÄŸu onlarla açıkça konuÅŸulmalıdır. Çocukların ve gençlerin yaÅŸadıkları güçlüklerle baÅŸ etmelerini kolaylaÅŸtırmak için travma ve tepkileri üzerinde konuÅŸmalarını ve bu doÄŸrultuda kendileri için anlamlı projeleri hedefleyerek çalışmalarını saÄŸlamak yararlı olacaktır” dedi.

29.08.2016

http://www.egitimveegitim.com