Çocuk ve Genç

Çocuğunuzla bedensel yakınlık söz konusu olduğunda hangisi doğaldır, hangisi sınırı aşar?

Bir bebek fiziksel ve ruhsal olarak anne babasıyla temas içinde olma ve onlara bağlanma ihtiyacıyla dünyaya gelir. Fiziksel yakınlık ve sevgi ihtiyacı, beslenme ve korunma ihtiyacı kadar yoğundur. Doğum sonrasında genellikle ebeveyn odasında uyuyan bebek, fiziksel olarak ailesine yakın yaşar. Bakımı yapılırken, emzirilirken ya da biberonla beslenirken tensel temas sağlanır ve bu bebeğin sağlıklı duygusal ve beyinsel gelişimi için çok önemlidir. Küçük bir çocuk, ebeveynleri tarafından yıkanır, hatta onlarla tuvalete girer. Çünkü evin içinde tek başına olmakta zorlanabilir ya da yalnız kalmak istemez.

Peki, doğumdan sonra başlayan, ebeveyn ve çocuk arasındaki fiziksel olarak yakın olma ihtiyacı ne zamana kadar devam eder? Çocuk büyüdükçe yeni sınırlar çizilmeli midir? Bedensel yakınlık söz konusu olduğunda hangi davranış doğaldır, hangisi sınırı aşmaktır? Sınırı aştığımı nasıl anlayacağım? Özellikle cinsel istismar söz konusu olduğunda, birçok aile bu sorulara karşı daha meraklı ve duyarlı bir hale geldi. Örneğin, “Ebeveynler çocuklarıyla birlikte çıplak yıkanabilir mi?” sorusunun cevabı çok tartışmalıdır. Bu soruya psikolojik açıdan sağlıklı bir cevap ararken altın kural olarak “çocuğun yaşı” ve “utanma duygusu” gözetilmelidir.

Çocuğun utanma duygusuna saygı duyun

Utanma duygusu, motor alandaki emeklemek ve yürümek gibi; duygusal alandaki gelişim taşlarından biridir. Utanma duygusuyla kast edilen çocuğun utangaç bir mizaca sahip olması değildir. Daha ziyade bedensel olarak kendini başkalarından saklama ihtiyacıdır burada söz konusu olan. Bedensel utanma duygusu, evrenseldir ve tüm toplumlarda rastlanan bir duygudur. Sadece kişinin ne için utandığı ve bedensel konularda neyin tabu olduğu kültürden kültüre ve hatta aynı kültürün içindeki bir aileden diğerine göre değişebilir. Örneğin bir aile içinde tuvaletin kapısı çocuklara her zaman kapalıyken, bir başka ailede o kapı açık kalabilir. Ailenin yaklaşımına göre, çocuktaki utanma duygusu ya çok fazladır ya da normal sınırlar içindedir.

Yaşamın ilk yıllarında utanma duygusu çocuklar da henüz gelişmemiştir. Çıplak olmak belki de küçük bir çocuğun kendisini en rahat hissettiği zamanlardır. Aynı şekilde başkalarının da çıplak olması onları rahatsız etmez. En erken 3 yaşından sonra, ortalama olarak 5 yaşla birlikte çocuklar, çıplaklığın farkına varır ve ebeveynlerinin de etkisiyle utanma duygusu gelişir. Örneğin çocuk artık, tuvaletini yaparken, ya da yıkanırken başkaları tarafından görülmek istemeyebilir. Bu ihtiyaç kendini gösterdiğinde aileler tarafından mutlaka saygı ve anlayışla karşılanmalıdır. Utanma duygusu aynı zamanda çocuğa koruma da sağlar, çocuğun bedeni başkalarına açık değildir ve onlar tarafından değerlendirilemez. Çocuk bu sayede „Bedenim bana aittir, istemediğim ve hoşuma gitmeyen hiçbir şey olamaz“ inancını geliştirebilir.

Özetle utanma duygusu sayesinde, çocuk hem kendini diğerlerinden ayırarak bedensel sınırlarını çizer ve bireyselleşir, hem de toplum içindeki sosyal normlara uyum sağlar.

Peki, somut olarak çocuğun utanma duygusuna saygı göstermek ne demek?

Sadece giyinip soyunurken ya da banyoda değil; örneğin doktor kontrolü gibi çocuğun utanma duygusunu gösterebileceği her durumda ona anlayışla ve saygıyla yaklaşmak, onu zorlamamak demektir. Ona "Hadi ama abartma, utanılacak bir şey yok. Kimse seni yemez merak etme…" gibi tepkiler vermek, duyarlı bir ebeveyn yaklaşımı değildir. Çocuğun ihtiyaçlarına karşı saygısızca davranmak onun kendisini reddedilmiş gibi hissetmesine yol açabilir. Bu da çocuğun, ihtiyaçlarını fark edip, onları dile getirmesini engelleyebilir.

Örneğin, küçük bir kız bikini üstü giymek istiyorsa giymeli, bir erkek çocuğu artık ailesiyle birlikte banyo yapmak istemiyorsa, bu isteği kabul görmelidir. Eğer çocuk giyinirken kapısını kapatmak istiyorsa, ondan izin almadan kapısı açılmamalı ya da çocuk artık öpülmek ve birini öpmek istemiyorsa, buna itiraz edilmemelidir.

Özel alanına girmek için zorlamayın

Ergenlikle birlikte, bedeni söz konusu olduğunda daha utangaç davranmaya başlayacak olan bir çocuk artık ebeveynlerinin bile kendisini çıplak görmesini istemeyecektir. Çocuğun yarattığı bu özel alana saygı göstermek çok önemlidir. „Tamam, canım ne var utanacak, sanki hiç mi görmedik seni çıplak“ demek çocukta daha fazla stres yaratır ve onu baskılar. Bu sözlerle yetinmeyip, bir de çocuğunun sırtını yıkamak için ısrar eden ve onun rızası olmadan bunu uygulayan bir ebeveyn onda travma etkisi yaratabilir. Aynı şekilde çocuk da kendini rahatsız hissediyorsa, ebeveynlerinin, onun önünde çıplak olmaması gerekir.

Aile içi yakınlık ve uzaklık arasındaki sağlıklı dengeyi bulabilmek için hiç şüphesiz utanma duygusuna saygı göstermek yol göstericidir. Genel olarak çocuğu kucağa almak, onu yanağından öpmek, onunla fiziksel olarak yakın olmak hem çocuk hem de ebeveynler için sevginin dışa vurumu olan önemli ihtiyaçlardır. Ama aileler burada da, çocuğun o anda böyle bir yaklaşımı isteyip istemediğine saygı duymalıdırlar. Çünkü ne zaman ve ne kadar yakınlık yaşanacağını belirleyen kişi ebeveynler değil; çocuk olmalıdır.

www.pudra.com

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz