Çocuk ve Genç

Öfke; çocuklarda zaman zaman kabul edilebilir olarak görülen ve çocukları alarma geçiren bir duygu olarak bilinir. Çocuklarda öfke, kendilerinin yanlış anlaşılmasıyla, haksız yere suçlanmasıyla, adaletsiz ya da güvenliğini tehdit edici bir şekilde davranılmasıyla bağlantılı olarak ortaya çıkabilmektedir.

ÇocuÄŸun amacına ulaÅŸmaya çalışırken engellendiÄŸini hissetmesi ya da hakkının yendiÄŸi düşüncesine kapılması sonucu da öfke patlamaları ortaya çıkabilir. Çocuklar sıklıkla negatif bir durumun deÄŸiÅŸmemesi sonucu öfke patlaması yaÅŸamakla birlikte; engellenme, sahip olduÄŸu ÅŸeyin elinden alınması,  fiziksel ve /veya sözel ÅŸiddete maruz kama, istemediÄŸi ÅŸeyleri yapmaya zorlanma, oyun oynamaktan mahrum kalma, arkadaÅŸları tarafından reddedilme, akran zorbalığı, duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması,  güvenliÄŸinin tehdit edilmesi, yeterli ilgi görmeme durumları da çocuklarda öfke patlamasına neden olabilir.  

Çocukların Öfkelerini Yansıtma Şekilleri

Okul öncesi çocuklarının birçoğunun, öfkelenmenin uygun bir davranış olarak kabul edilmediği durumlarda saldırgan tutumlar sergilediği görülmüştür. Bazı çocuklar olay ya da kişiden kaçınarak öfke duygularıyla baş etme stratejileri geliştirmektedir. Bu davranışlar, çocukların etkili ilişkiler kurmasında olumlu bir etkisi olmamakta ve belirli bir süre sonra aynı problemleri tekrar yaşamalarına sebep olabilmektedir. . Bununla birlikte, bazı çocuklarda agresyon ve dürtüselliğin ön planda olduğu ve bu durumun arkadaş çevrelerinde reddedilmelerine sebep olabildiği görülmektedir.

Öfke Yönetimi Konusunda Önemli Noktalar

• Çocuklara istenen davranışı öğretmenin en etkili yollarından biri onlara model olmaktır. Dolayısıyla ebeveynler olarak çocuÄŸa öfke yönetimi konusunda örnek olmak büyük önem taşımaktadır.
• Öfke anında çocuÄŸun anlaşıldığını hissetmesi ve durumu anlaması için her türlü duygu ve düşüncesini paylaÅŸmasında yardımcı olunmalı. Çocuklara öfke içeren duygularını sözlü olarak nasıl ifade edeceÄŸi öğretilmeli.
• Çocukların öfkelendiÄŸi anlar göz önünde bulundurularak, bu durumların oluÅŸması öncesinde olabildiÄŸince önlem alınması ve destek olunabilmesi için hazırlıklı olunması konusuna özen gösterilmesi.  
• Olumlu davranışların pekiÅŸtirilmesi amaçlı çocukla iliÅŸki kurma, düşünce ve duygularını anlamaya çalışma, ona zaman ayırarak duygularını paylaÅŸmasına fırsat verme ve duygularını kabul etme gibi pozitif disiplin yöntemlerini kullanılmalı.

Ebeveynler Neler Yapabilir?

Öncelikle ebeveynler, çocuÄŸa öfkenin kontrol edilebileceÄŸini, bu becerinin geliÅŸtirilebilmesi için bazı davranış deÄŸiÅŸikliklerinin yapılması gerektiÄŸini ve bunların da pratik edilmesinin önemli olduÄŸunu paylaÅŸmalıdır. Öfke anında çocuk ile konuÅŸularak kendisini kontrol edemediÄŸini hissettiÄŸi anlarda bulunduÄŸu ortamdan uzaklaÅŸması ve bunun pratik edilmesi sürecinde zorlandığı zamanlar olduÄŸunda ebeveynin de kendisine destek vereceÄŸi paylaşılabilir. Çocuk ile öfke anında vücudunda meydana gelen fiziksel belirtilerin neler olduÄŸu konuÅŸulabilir ve bunları fark ettiÄŸi anlarda nefes egzersizleri, sevdiÄŸi bir aktivite ile ilgilenmek, bir bardak su içmek vb. gibi kendisini sakinleÅŸtirici uygulamalara yönelebileceÄŸi hatırlatılabilir. Öfkeye sebep olan konu ile ilgili kendisine, beklentisini anlayabilmek amacıyla ‘ne olmasını istediÄŸi’ sorusu sorularak bunun üzerine düşünmesi istenebilir. Aynı zamanda da karşısındaki kiÅŸinin neler hissetmiÅŸ olabileceÄŸi hakkında konuÅŸmalar yapılabilir. YaÅŸanan durum sonrasında ise birlikte olası çözümler üretiyor olmak bir sonraki benzer durumda neler yapabileceÄŸiyle ilgili çocuÄŸa yardımcı olacaktır. Tüm bunlara raÄŸmen çocuÄŸun öfkesi saldırgan bir tutuma dönüşüyor ve bunu engellemek mümkün olmuyorsa bir uzman desteÄŸi alınması büyük önem taşımaktadır.
 

Uzm. Psk. Merve Yalçınkaya
DBE Çocuk ve Genç Bölümü

KAYNAKÇA

About anger (2012-13). Retrieved from

https://www.kidsmatter.edu.au/families/about-behaviour/anger/helping-children- learn-manage-their-anger

Anderson, L S., The Aggressive Child. PhD published by the Children’s Bureau,

ACYF, DHEW. Retrieved from http://childdevelopmentinfo.com/how-to-be-a parent/angry_child/