Emre Konuk

Geçen hafta, 1990’larda Özal’ın çıkarmaya çalıştığı SaÄŸlık Reformu Yasa Tasarısına rahatı bozulacak ve tabii gücü elinden alınacak olan bürokrasinin ve diÄŸer çıkar odaklarının nasıl karşı çıktığını 4 günlük bir SaÄŸlık Åžurası toplantısından anekdotlarla anlatmaya çalıştım. Meslek Örgütümü, yani Türk Psikologlar DerneÄŸi’ni temsilen bulunduÄŸum toplantıda, meslek yasamızın çıkarılmasının da benzer bir ÅŸekilde nasıl engellendiÄŸini de anlatmıştım.

Bugün bir Meslek Yasamızın bir türlü çıkarılamayışının ilgi çekici serüvenini yazacağım. Malum yaÅŸ ilerleyince “canlı tarih” mertebesine eriÅŸiyoruz. 1985’te Amerika’dan bireylere, ailelere, çiftlere ve yaÅŸadığım topluma psikolojik hizmet verecek ve bilgi üretecek bir Enstitü kurma hayaliyle Ä°stanbul’a gelip Gümüşsuyu’nu mekân eylemiÅŸim. Mekân, ilk mekân. Yani daha terapi, terapist ve psikolojik hizmetin ne olduÄŸu bilinmiyor.

Dolayısı ile üç acil hedefim var:

1. Psikolojinin bir meslek olarak benimsenmesini saÄŸlamak
2. Terapist yetiÅŸtirmek
3. Mesleğin standartlarının oturmasına katkıda bulunmak

Ä°ÅŸ umduÄŸumdan çok daha hızlı gidiyor. 2-3 yıl gibi kısa bir zamanda çok iyi bir ekip oluÅŸturuyoruz. Bu arada Ä°stanbul’daki DerneÄŸimizin BaÅŸkanı bir Ãœniversitemizin bölüm baÅŸkanı ve bir hekim. Åžimdi bana hiç sormayın; nasıl oluyor da Psikologlar DerneÄŸinin baÅŸkanı bir hekim oluyor. O tarihlerde Psikiyatristler Psikologlar DerneÄŸine, Psikologlar da Psikiyatri DerneÄŸine üye olabiliyor. Dolayısı ile baÅŸkan da olabiliyor. Bu durumda ilgi çekici olan; Psikologlar DerneÄŸinin yönetim kurulunun tamamının iÅŸvereni aynı zamanda BaÅŸkanımız. Yani sıkıysa itiraz et.

Bir eÄŸitim sırasında öğreniyorum ki, hekim olan baÅŸkanımız bir Psikologlar Yasası hazırlamış. Ama içeriÄŸini kimse bilmiyor. Eh neticede ‘68’den geliyoruz. Az mı CIA ajanı yakaladık. Haberi salıyorum, 5. Kol hemen faaliyete geçiyor ve beyefendinin hazırladığı yasa taslağı bir hafta içinde geliyor. Bu operasyonu gerçekleÅŸtiren Apo’ya ve ekibine huzurunuzda teÅŸekkürlerimi iletiyorum. Bir sayfalık bir metin. Özünde söylediÄŸi: Psikoloji yardımcı meslektir ve bir psikolog ancak bir psikiyatristin yanında çalışabilir, yani serbest çalışamaz.

Yani durum vahim. Yönetim kurulundan birkaç meslektaÅŸla birlikte Psikoloji Bölüm BaÅŸkanlarına ve belli baÅŸlı akademisyenlere gidiyoruz. Hatırladıklarım ÇiÄŸdem Kağıtçıbaşı, Güler FiÅŸek, FatoÅŸ Erkman, Kadir Özer’di. Ä°lk seçimde “yönetime elkondu” ve BaÅŸkanımız Prof. ÇiÄŸdem Kağıtçıbaşı oldu. Hemen “doÄŸru dürüst” bir yasa taslağı hazırlandı. O zaman da milletvekili olan Köksal Toptan aracılığı ile 1989’da Meclise sevk edildi. Yani 20 yıl olmuÅŸ.

Bir meslek yasası neden gereklidir?

Efendim, örneğin Berberler Odası vardır. Amacı Berberlik mesleğinin esaslarını belirlemek, Berber-Kuaför-Çırak olabilmenin asgari eğitim-beceri kriterlerini belirlemek, yani mesleğe bir standart getirmek ve gerekli denetimleri sağlamaktır. Tabipler Odası, Şoförler Odası ve diğerleri hep aynı amaçlarla kurulmuşlardır: Mesleği ifa edebilmenin asgari eğitim koşullarını belirlemek, standart getirmek ve denetim.

Şimdi gelelim iki cümlelik bir yönetmelikle hallolacak bir meselenin neden bir türlü çözülemediğine.

Problem

Bir kere T.C. SaÄŸlık yasasının adı faul: “Tababet ve Åžuabatı Sanatlarının Tarz-ı Ä°crasına Dair Kanun”. Bu yasanın yayınlandığı tarihten, yani 1928’den bu yana, kılına dokunmaya kimse teÅŸebbüs dahi edememiÅŸtir. Bence bazıları bu yasayı Peygamber Efendimizin sünneti olarak kabul etmekte ve kılına dahi dokundurtmamaktadır.

Sağlık Bakanlığı, 1219 sayılı ve 1928 tarihli yasaya ve yayınlanan yönetmeliğe dayanarak psikologların işyerlerini kapatma kararı almıştır. Çözüm olarak; psikologların iş yerlerini Psikiyatristlere/hekimlere devretmeleri ve kendi yerlerinde sigortalı olarak çalışmaları önerilmektedir.

Durum

• Türkiye’de ruh saÄŸlığı hizmetlerini düzenleyen bir yasa yoktur.
• Yukarıda adını andığımız SaÄŸlık Yasası ‘doktor’ ve ‘hasta’ iliÅŸkilerini, yani tıbbi müdahale gerektiren ‘hastalarla’ tıp fakültesi mezunu ‘doktorlar’ arasındaki iliÅŸkileri ve doktorların devletle iliÅŸkilerini düzenlemiÅŸtir.
• Mevcut SaÄŸlık Yasamızda “ruh saÄŸlığı hizmetinden söz edilmemektedir. Yani psikologların faaliyetleri bu yasanın kapsamında deÄŸildir.
• Söz konusu genelge, 1219 sayılı kanunun 1. Maddesine atıfta bulunmaktadır. Bu madde “Türkiye Cumhuriyeti dahilinde tababet icra ve herhangi surette olursa olsun hasta tedavi edebilmek için Türkiye Darulfünunu Tıp Fakültesinden diploma sahibi olmak ve Türk bulunmak ÅŸarttır” demektedir. Yani, “hastaya doktor bakar” demektedir.
• Bir psikologun hastasına müdahalesi yalnızca dille olur ve bu da tıbbi müdahale deÄŸil, psikolojik müdahaledir.
• Ruh saÄŸlığı hizmetlerini ve bu hizmetleri veren mesleklerin hangi koÅŸullarda çalışabileceÄŸini belli bir ÅŸablona oturtmuÅŸ ülkelerin (örn: ABD, Ä°ngiltere, Ä°skandinav ülkeleri, Hindistan, Tayland, Beyrut, Sri-Lanka, Filistin vd.) hiç birinde psikologların serbest olarak mesleklerini yürütmeleri yasak deÄŸildir.

SaÄŸlık Bakanlığı, 1219 sayılı ve 1928 tarihli malum yasanın malum maddesine, yani “HASTAYA DOKTOR BAKAR” diyen maddesine dayanarak yayınladığı genelgeyle psikologların iÅŸyerlerini kapatma kararı almıştır. Çözüm olarak; psikologların iÅŸ yerlerini Psikiyatristlere/hekimlere devretmeleri ve kendi yerlerinde sigortalı olarak çalışmaları önerilmektedir.

Bu durum kabul edilebilir bir durum değildir. Berberler Odası olabiliyorsa, ruh sağlığı ile ilgili hizmet veren psikologların da bir odası olması gerekir. Bugünkü durum 25 yıl öncesi gibi değil tabii. Özellikle Türk Psikiyatri Derneği ruh sağlığı hizmetinin değişik disiplinleri içeren bir hizmet olduğunu, psikoterapinin gerekli eğitimlerini almış ruh sağlığı uzmanları tarafından verilmesi gerektiğini, bunların arasında Psikologların da olduğunu benimsemiş ve her iki Meslek örgütü ortak projeler üretmeye başlamıştır. Bu da çok sevindirici bir gelişmedir.

Öneriler

• SaÄŸlık Bakanlığı, Türk Psikologlar DerneÄŸi ile bir komisyon oluÅŸturarak, psikologların faaliyetlerini düzenlemek için süratle bir yönetmelik hazırlamalıdır.
• Köklü bir çözüm için Psikologlar Meslek Yasası çıkartılmalıdır.
• Ruh SaÄŸlığı hizmeti veren tüm meslekleri kapsayan bir çerçeve yasa çıkartılmalıdır.
• Özellikle Psikoloji Bölüm BaÅŸkanları ve akademisyenler bu konuya ağırlıklarını koymalıdır.

03.12.2009