Çocuklarda Para Yönetimi

İsteklerimiz sonsuz ama bütçemiz limitli. Birçok anne-baba limitleri çocuklarına hissettirmemeye ya da para konusunu hiç açmamaya özen gösteriyor. Oysa bu onlarda para bilincinin gelişmesini engelliyor. Bu yüzden para konusunda çocukları küçük yaşlardan itibaren eğitmek şart. Unutmayın; ne kadar erken, o kadar iyi! insanların parayla ilişkisi toplumdan topluma değişkenlik gösteriyor. Bazı ülkelerde parasız ya da çok az parayla bir yaşam sürmek mümkünken, bazı ülkelerde adım atsanız para. Devletlerin de bu konuda tutumları farklı. Kimisi tasarrufu teşvik ediyor, kimisi tamamen bireylerin inisiyatifine bırakıyor. Ülkemizde de devlet katkıları son dönemlerde tasarrufu teşvik etmeye başladı. Bazı bankalar da bilinçlendirme çalışmaları yapıyor, hatta işe çocukları eğitmekten başlıyorlar.

Ancak, önce biz yetişkinler para yönetimini öğrenmeliyiz. Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Klinik Psikolog Şeyda Özdalga, “Yapılan araştırmalar, yetişkinlerin para yönetiminin sorun olduğunu gösteriyor” diyor; “Kredi borçlan, ödenemeyen, ertelenen kredi kartları, eşten dosttan alınan borçlar, önce harcayıp sonra ödeme çabaları, gelirden çok giderin olması, tüketim fazlalığı, yatırım riskleri, hesaplanamayan koşullar gibi…” Pedagog Öznur Simav tüketim çılgınlığının ulaştığı noktalara dikkat çekiyor ve çocuklarımızı para konusunda eğitmemiz gerektiğinin altını çiziyor; “Çocuğumuzun yarınlarının güven altında olduğunu hiçbirimiz söyleyemeyiz.”

Para bilinci çocuğa nasıl aşılanmalı?

Özdalga, önce para bilincinin oluşum sürecini açıklıyor: “Çocukta tüketim alışkanlıkları, psiko-sosyal kimliğin geliştiği 3-6 yaşlarından itibaren başlar. Bu dönemden itibaren çocuğa para nedir, nasıl kazanılır, nelere harcanır gibi bilgiler onların yaşamında somutlaştırılarak anlatılmalı. Biriktirmeyi, beklemeyi, paranın neleri, ne kadar alabileceği, her istediğine ulaşamayabileceği öğretilmeli. 6-10 yaşlarında para verip istek ve ihtiyaçları karşılanmalı, 11 yaşından sonra ise aile bütçesine göre haftalık harçlık ile bütçe yapması desteklenmeli. Harçlık vermek çocuğun özgüvenini ve sorumluluklarını arttırır, kendini değerli hissettirir.”

Büyüklerin zaafları çocuğa zarar veriyor

Anne-babalar çocukları için en iyisini istiyor ve kesenin ağzını açıyorlar. Hatta çoğu zaman bütçelerini zorlayarak! “Anne-babaların ‘ben alamadım, çocuğum alsın’, ‘benim çocuğum en iyisine layık’, ‘bende görsün ki, hep bu standardı istesin’, ‘eksik kalmasın, ezik hissetmesin’ zaafı çocuklarına zarar verebiliyor” diyor Psikolog Özdalga. “Bu nedenle harçlığın, verilenlerin fazlalığı tatminsiz, daha çok tüketen, üretmeyi bilmeyen, hep çevresinden almayı isteyen, yaşam mücadelesinde, sorun çözme becerisinde gelişemeyen bireylere sebep olabiliyor. Çocuğa verilenlerin azlığı da çaresizlik, hayal kırıklığı, değersiz hissetme, engellenmişlik yaratarak öfke problemlerine, davranış sorunlarına sebep olabiliyor.” Bu nedenlerden dolayı Psikolog Özdalga’nın önerisi, sosyo-ekonomik koşullara uygun bir miktarın çocuğa verilmesi…

Çocuklara tasarrufu öğretmek

Çocuklar bazen aşırı talepkar oluyor. Fakat kaynakların sınırlı, istek ve ihtiyaçların sınırsız olduğunu daha küçük yaşta anlamaları şart. Aileler bu konuda net tavır koymalı. Anne-babasının tüm gün emek ve zaman harcayarak para kazandığını gören çocuklar bu sınırı daha kolay kabulleniyor. En pahalısını isteyen çocuğa, daha ucuz bir alternatif sunmak, bekleyip biriktirip almasını sağlamak, emek harcayıp ulaştırmak daha akılcı bir yaklaşım. Pedagog Öznur Simav gündelik hayatta ‘parasız’ hiçbir şey yapılamayacağına dair çocuklarda oluşacak algıyı kırmak için tüm değerleri öğretmemiz gerektiğinin de altını çiziyor. “Dünyada sular, topraklar, yiyecekler, ormanlar gibi doğal kaynaklarımız yok oluyor. Çocuklarımıza bu değerleri öğretmek ve günlük yaşantımızın içine yerleştirmek gerekiyor. Okulda bu konuda yapılan eğitimlerin evde pekiştirmek önemli.