Çocuk ve Genç

Çocuklar anne babaların hayatlarındaki en önemli varlıklardır. Uzun süren bir bekleyiÅŸin ardından kavuÅŸtukları çocuklarına ellerinden gelen ne varsa vermeye, imkanlarını onlar için seferber etmeye hazırlardır. Bazen ebeveynler kendi çocukluklarından kalan hayallerini, eksikliklerini, yaÅŸayamadıklarını da çocuklarına sunarak bir nevi telafi etme hevesi içinde olabilirler. Bütün bu hayaller ve yoÄŸun duygular içinde yaÅŸarken anne babalar çocuklarına sundukları sevgi ve ilginin ölçüsü hakkında kafa karışıklığı da yaÅŸayabilirler. Toplumun içerisinde var olan “Çok sarılma, şımarmasın”, “Biraz sert ol ki her istediÄŸini yaptırabileceÄŸini sanmasın” gibi birbirinden deÄŸiÅŸik düşünce temelli mesajlar da ebeveynlerin kaygılarını arttırabilir. Özellikle anne ve baba olma modelleri de oldukça yerleÅŸmiÅŸtir toplumumuzda. Anneler daha toleranslı ve izin veren, babalar ise kuralları koyan ve sözü dinlenen bir rol üstlenir çoÄŸu zaman. Halbuki çocuÄŸa gösterilecek sevgi boyutu ve ÅŸekli o denli karmaşık deÄŸildir.

Çocukların doğdukları andan gelişimlerinin devam edip birer yetişkin oldukları yıllara kadar önemsenmesi gereken iki temel kural vardır:

• Ä°lki çocukların sevgiye ve ilgiye ihtiyaç duyduklarıdır. Anne karnında son derece güvende ve sakin bir ortamda yaÅŸarken doÄŸumla birlikte hiç tanımadığı yüzlerin, seslerin olduÄŸu bir dünyaya merhaba der. Bu durum çocuk için yeteri kadar zordur. Gördüğü ve deneyimlediÄŸi her ÅŸey onun için yenidir. Bu adaptasyon döneminde çocuÄŸun ihtiyacı olan en önemli güç “güvenme” duygusudur. Çocuk, neye güvenip neye güvenemeyeceÄŸini öğrenmeye çalışır. Bu dönemde anne ve babanın onun ihtiyaçlarına karşılık vermesi ve sevgilerini hissettirmeleri çok önemlidir.


• Ä°kincisi ise, çocukların sınırlara ve kurallara ihtiyaç duyduklarıdır. ÇocuÄŸun belirsizliÄŸin içinde sınırlarını tanıması oldukça zordur. Neyi nereye kadar yapabileceÄŸini bilmek çocuÄŸun davranışlarını organize edebilmesi açısından önemlidir. Kimi zaman ebeveynler çocuklarına sınır koymanın onu herhangi bir ÅŸeyden mahrum etmek manasına geldiÄŸini düşünebilirler. Ä°mkanları varken çocuklarına her ÅŸeyi sunmak niyetinde olduklarını da söyleyebilirler. Fakat unutmamalıdır ki, çocuÄŸun ihtiyacı olan ÅŸey sonsuz vericilik deÄŸil, verilenle neler yapabileceÄŸi becerisidir.

Ebeveynler çocuklarına olan sevgilerini ölçme kriteri olarak onlara ne kadar düşkün olduklarını ifade ederler. Öncelikle aşırı düşkün olmakla çocuğun duygusal ihtiyaçlarını karşılayacak ilgi ve sevgi verme arasındaki farkı tartışmak gerekiyor. Bir anne veya babanın en önemli sorumluluklarından biri çocuğunun tıpkı fiziksel ihtiyaçları gibi duygusal ihtiyaçlarını da karşılamaktır. Çocuk, aç kaldığında beslenmesi gerekiyorsa, sevgiye aç olduğunda da sevgiyle beslenmelidir.

Anne ve babası için özel ve deÄŸerli olduÄŸu hissetmek çocuÄŸun özgüvenini destekleyen bir durumdur. Fakat bu düşkünlük çocuÄŸun bireysel alanının içine girmeye baÅŸlıyorsa, o zaman özgüveni desteklemekten ziyade kösteklemeye baÅŸlar. ÖrneÄŸin parkta diÄŸer çocuklarla beraber kaydıraktan kaymak isteyen bir çocuÄŸu düşünelim. ÇocuÄŸuna “çok düşkün” olan anne çocuÄŸun düşmesinden, zarar görmesinden kaygılanarak yalnız gitmesine izin vermez ve çocukla beraber park alanına gider. DiÄŸer çocuklar tek baÅŸlarına özgürce koÅŸup oynarken onu koruyan annesiyle birlikte çocuk bir türlü gruba tam olarak dahil olamaz çünkü her adımında annesi arkasında olduÄŸundan bir süre sonra diÄŸer çocuklar kendi aralarında koÅŸturmaya baÅŸlarlar. Bu örnekte de olduÄŸu gibi kimi zaman, çocukları gereÄŸinden fazla koruma çabasında olmak çocuÄŸa zarar verir bir boyuta gelebilir. Önemli olan sevgi ve ilgiyi verirken çocuÄŸa aynı zamanda hareket alanları da bırakmaktır. Aksi taktirde aşırı korumacı anne babalar çocuklarının bireyselleÅŸmelerini geciktirmiÅŸ olurlar.

Neler Yapılabilir?

• ÇocuÄŸunuzu koruma konusunda kendinizi frenleyin. Bazen öğrenmesi için düşmesi gerektiÄŸini unutmayın.
• BireyselleÅŸmesi için ona imkan tanıyın. Ona küçük sorumluluklar verin.
• Her ÅŸeyi onun adına yapmayın. Bırakın, kötü de olsa bazı ÅŸeyler o kendi başına yapsın.
• ArkadaÅŸlarıyla bir anlaÅŸmazlık yaÅŸadığında, taraf olmayın. Sadece dinleyin ve çocuÄŸunuzun olayı farklı açılardan bakmasına yardımcı olun.
• Kimi zaman baÅŸarısızlık yaÅŸamasına izin verin. Böylece gerçek hayatla tanışmasını saÄŸlayın.
• Problemleri onun yerine çözmektense, onun kendi problemlerini çözmesi için fırsatlar tanıyın.
• Ä°htiyacı olduÄŸunda her zaman yanında olacağınızı hissettirin. Ä°htiyacı olduÄŸuna siz onun yerine karar vermeyin.
• Ona sevginizi sunun; fakat sevginiz onun bireysel hareket etmesini engelleyecek boyutta olmasın.

Unutulmamalıdır ki, anne babaların çocuklarına çok düşkün olmaları sadece çocuklar açısından değil kendileri açısından da olumsuz sonuçlar doğurabilir. Sınırsız fedakarlık sunan ebeveyn bir süre sonra tükenmişlik hissine, kendi özel hayatının yok olduğu hissine kapılabilir. Ebeveyn ve çocuk birbirine yapışık tek vücut haline gelmektense ayrı ayrı ama ahenkle bir arada bulunan vücutlar halinde yaşamayı amaç edinmelidir.

Cemre Soysal, Uzman Klinik Psikolog - DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi