İnsanın Doğası 1
Acaba bir insan doğasından söz edebilir miyiz?
Eğer bunu yapabiliyorsak, şunu iddia etmiş oluruz: Yer yüzündeki tüm insanlarda ve kültürlerde ortak olan çok temel korkular ve ihtiyaçlar vardır. Bu doğruysa insanları harekete geçiren çok temel korkuları ve ihtiyaçları gözeterek yaşamak bize çok olanaklar tanıyabilir. Örneğin insanların korkularını ve ihtiyaçlarını manipule ederek kendi çıkarlarımız için kullanabiliriz. Bunu zaten bel kemiği seviyesinde pek ala uyguluyoruz. Ya da tam tersine doyumu yüksek, birbirimize bir şeyler kattığımız, zenginleştirdiğimiz ilişkiler oluşturabiliriz. Hele yaratıcı yanımızı harekete geçirebilirsek, bu becerimizi insanları yönetirken, birlikte çalışırken, eşimizle ve çocuğumuzla ilişkilerimizde yaşamımızın bir parçası haline getirebiliriz.
İnsan doğasının evrensel özellikleri var mıdır?
Bu soruyu ortalama bir yirminci yüzyıl antropologuna sorsak, vereceği cevap: “Fazla bir şey değil” olacaktır. Son yüzyılın büyük bir bölümünde, antropologlar her toplumun eşsiz olduğunu ve dolayısıyla evrensel insan doğası diye bir şeyden söz edilemeyeceğini kanıtlamak için araştırmalar yapmaya giriştiler. Yapılan bazı araştırmalar sonunda, örneğin, saldırganlığın evrensel bir insan özelliği olduğunu varsayamayacağımız söylendi. Çünkü Kalahari’de yaşayan Kung San kabilesindekiler, o kadar barışçıl insanlardı ki, dillerinde cinayet için bir kelime bile yoktu. Bu arada evlilikte sadakat de güme gitmişti çünkü Samoanlar birçok farklı partnerle seks yapıyorlardı ve onlarda kıskançlık diye bir kavram yoktu.
Fakat giderek araştırmalar daha uzun dönemli ve ayrıntılı gözlemlerden oluşmaya başladıkça, antropologlar Kung San ve Samoan’lar gibi toplumlarda görünen “anormalliklerin” sadece görünüşte olduğunu gördüler. Gerçek çok daha sıkıcı ve daha tanıdıktır. Nörolog Steven Pinker’e göre: Samoan’lar kızları düğün gecesinde bakire çıkmazsa, onları dövüp öldürebilirler. Genç bir Samoan erkeği, bakire bir kız elde edemezse, içlerinden birine tecavüz edip onu bu sayede evlenmek için kaçırabilir. Ya da aldatılan kocanın ailesi, kadının birlikte olduğu adamı hep birlikte öldürebilirler. Halbuki bizde kadını öldürürler. Doğrusu da budur. Kuyruğunu sallamasa....
Kung San kabilesi başlangıçta zararsız insanlar olarak nitelendirilmişlerdir. Fakat antropologlar veri toplamak için yeterince uzun süre kaldıklarında, Kung San kabilesindeki cinayet oranının kentlerde görülen oranlardan çok daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.
Evrensel Özellikler
Antropolog Donald Brown, uzun yıllarını, hemen her topluma ait yazıya geçirilmiş bütün belgeleri bulup çıkarmaya ve insanın evrensel özelliklerini listelemeye adamıştır. Listede bulunan, insanların ortak paylaştıkları özelliklerin bazıları gerçekten ilgi çekicidir. Mesela şaka yapmak, gıdıklamak her toplumda varolan ortak bir olgudur. Tıpkı bebek gibi konuşmak ya da yaraları yalama alışkanlığı gibi. Hepimizde tatlıyı tercih etme eğilimi vardır. Hepimiz özlü, fakat birbirinden tutarsız sözler yaratmaktayız ve ilginç ama, her dilde ip kelimesinin bir karşılığı var.
İnsanın sahip olduğu korkulara da baktığımızda, şaşırtıcı bir ortaklaşma ile karşılaşırız: Bir düşünün, pek çok kişi, ekmek kızartma makinesinden ekmeğini almaya çalışırken, hafif çaplı bir elektroşokla cezalandırılmıştır. Fakat hiç bir terapistin ekmek kızartma makinesine, ekmeğe ya da bıçağa fobisi olan bir hastayla çalıştığı duyulmamıştır. Hiç bir danışan da elektrik kaçağı ya da uzatma kablosu fobisi nedeniyle bir terapiste başvurmamıştır.
Araba kullanırken kaza yapan ve ciddi şekilde yaralanan insanlar, araba kullanmaktan çok şiddetli bir şekilde korkabilir, fakat içlerinden hiçbiri, park etmiş arabalara karşı bir korku geliştirmez. Çocuklar bazen karanlıktan çok korkabilir ve karanlık fobisi geliştirebilirler, fakat içlerinde neredeyse hiç biri uykuyla ilişkilendirilebilecek başka nesnelere örneğin; yastık, pijama, çarşaf, yatmadan önce anlatılan masallar, hatta ampul’e karşı fobi geliştirmez. Pek çok insan sıcak bir tavaya dokunup elini yakmıştır. Hiç tavalara karşı fobisi olan birine rastladınız mı? Neden yılanlara karşı kolaylıkla korku geliştirebiliyorken, ekmek kızartma makinesinden bir türlü korkamıyoruz?
Haftaya devam.
16.04.2006
Benzer İçerikler :
Biliyorsunuz bir zaman önce kilolu olmanın ve şişmanlığın, aşırı boyutlarda olmadığı sürece, sağlıkla ve hastalıkla bir ilişkisinin olmadığına değinmiştik. ...
Geçen hafta yanına yaklaşılmaması, daha doğrusu uzak durulması gereken kadın ve erkeklerden söz etmiştik. Aslında daha önce yayınlanmış bir yazıydı. Ama ...
Bu dizide insan davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini etkileme, yani değişiklik sağlama yöntem ve stratejileri üzerinde durduk. Beyin yıkama, yöntem ...
Yirmi otuz yıl önce seanslara evlilik sorunları pek az yansırdı. Daha doğrusu, “evliliğimizle ilgili sorunlarımız var, onun için geldik” diyenlerin ...
İlginizi Çekebilir :
Geçtiğimiz hafta, çocukların güçlü yanlarının alıştığımızdan farklı bir sınıflandırmasını yapmıştık. Biraz daha içerikten bağımsız, biraz daha yol, yöntem ile ...
İnsan denen yaratık çelişkiyi sevmiyor. Beyin, duygularla düşünceler arasında, düşüncelerle davranışlar arasında bir çelişki olmamasına gayret ediyor....
Geçen hafta beyin yıkamanın ne olduğundan söz etmiş ve örnek olarak Patricia Hearst olayını vermiştik. Patricia Hearst’ın zalimce SLA tarafından ...
Birkaç haftadır mutlulukla çalışan bağlılığı, satış, kar, çalışan kaybı gibi işyeri performans kriterleri arasındaki ilişkiyi, araştırmalara dayanara...
