İnsanın Doğası 5
Geçen hafta insan canlısının ortak paylaştığı ihtiyaçlardan kalkarak, liderler ve yöneticilerin çalışanlarıyla ilişkilerini yönetebilecekleri kısa bir “kullanım kılavuzu” denemesi yapmıştık. Bu hafta benzer bir amaçla anne ve babaların çocuklarıyla ilişkilerini düzenlemede kullanabilecekleri bir kılavuzu oluşturmaya çalışacağız. Bu bize aynı zamanda “ne yapılırsa veya yapılmazsa çocuğumuza zarar vermeyiz” ile ilgili ip uçları da verecek.
Temel İhtiyaçlar ve Yaşantılar
1. Güvenlik İhtiyacı: Güven, korunma, kabul, bağlanma, ihmal, terk, yalnızlık, tehlike
2. Topluluk İhtiyacı: Birlikte olmak, birlik, aidiyet, dışlanma
3. Açıklık İhtiyacı: Bilinmeyenden korku, önünü görmek, netlik, hedefler
4. Otorite İhtiyacı: Denge, düzen, istikrar, yönetici(anne-baba)
5. Önemsenme İhtiyacı: İstenme, arzu edilme, beğenilme, sayılma, gurur, başarı, gelişim, rekabet, performans, mükemmellik, hayranlık, aşağılanma, küçük düşme
6. Anlamlı Yaşam İhtiyacı : Kişisel doyumun ötesinde, birilerine bir şeyler verme veya bir davaya hizmet
Geçen hafta şunu da eklemiştik: Hayatta kendimizle ve tüm ilişkilerimizle ilgili alıp veremediğimiz ne varsa, büyük ölçüde bu temel ihtiyaçların ve ilgili yaşantıların etrafında neler olup bittiği ile ilgili.
Hemen söyleyelim; saydığımız temel ihtiyaçlar ve varyantlarıyla ilgili sorunların başlangıcı bebekliğimize kadar uzanabilir. Bu temalarla ilgili sorun yaşayanların şikayetlerinden örnekler verecek olursak, genellikle şunları işitiriz:
Çaresizim Yalnızım
Şansızım Çirkinim
Dayanamıyorum Kötüyüm
Sevgiyi hak etmiyorum Değersizim
Kendime güvenmiyorum Yetersizim
Kendimi koruyamam Sevilmiyorum
Mükemmel olmalıyım Güçsüzüm
Hep zarar gördüm Zayıfım
Kimseye güvenemem Eziğim
Kendimi kontrol edemem Önemsizim
Utanç vericiyim Başarısızım
Temel ihtiyaçlarıyla ilgili sorun yaşamayanlar da tersini söyler: Seçeneklerim var, Dostlarım var, Dayanabilirim, Seviliyorum, Yeterliyim, Bu halimle iyiyim, Değerliyim, Başarabilirim gibi.
Peki nasıl oluyor da kendimizle ilgili bu kadar olumsuz yargılarımız oluşabiliyor?
1. İhtiyaçlar karşılanmıyordur. Çocuk alabileceği iyi şeylerin pek azını alıyordur. Güvensiz bir ortamdadır, korunmuyordur, ihtiyaç hissettiğinde birisi yanında değildir, ihmal ediliyordur, terk edilmiştir, yalnız hissediyordur, ailede ve ilişkilerde iniş çıkışlar yoğundur, denge, düzen ve istikrar yoktur. Yetişkin olarak en büyük korkusu; sevdiklerini yitirmektir. En ufak ayrılıklar bile çok sarsar.
2. Travmatik bir süreç yaşanmıştır: Çocuk hasar görmüştür. İstismar, şiddet, kötü muamele, terk, ihmal, sürekli kıyaslanma düzenli bir şekilde yaşanmıştır. Yukarıdaki listede yer alan “danışan şikayetlerinin” büyük bir kısmı bu iki nedene bağlıdır.
3. Çok verilmiştir: “İyilikten maraz doğar” herhalde bu süreç için söylenmiş olsa gerek. Anne-baba çok korumuşlardır, olumsuz şeyler yaşatmamışlardır, çok “karışmışlardır”, onun yerine karar almışlardır, “aşırı serbest bırakmışlardır”, sorumluluk vermemişlerdir. Yani çocuk temel yaşam becerilerini ve “hayatını organize etmeyi” öğrenememiştir. Yetişkin olarak sonuçta ya sorumluluklardan, çatışmadan kaçar, ya da “her istediğini yapmak” ister. İsteklerini erteleyemez, çok yarışmacı, çok baskın, çok ünlü, çok meşhur, çok zengin olmaya odaklanır.
Bütün bunlar bize “ne yapmamamızı” söyledi. Ne yapmamız gerektiği yazılanlardan zımnen çıkartılabilir. Ama yine de bir özet yapalım:
Çocuğun Kullanım Kılavuzu
1. Çocuğunuz ihtiyacı olduğu zaman sizi yanında bulsun. Kendini güvende hissedeceği ortamı hazırlayın ve sürekliliğini sağlayın. Duygusal iniş çıkışları çocuğunuza yaşatmayın. Yaklaşılabilir olun. Dokunun ve kucaklayın. Ona tek ve özel olduğunu, sizin için önemli olduğunu hissettirin.
2. Ailesinin her şeyden daha önemli olduğunu, bağlanmanın, ait olmanın derin doyumunu yaşatın. Birlikte kahvaltı edin, yemekleri birlikte yiyin, birlikte eğlenin, ev işlerini birlikte yapın.
3. Yeteneklerini bulun. Onları geliştirmesine destek olun. Başarılarını kutlayın.
4. İsteklerini ertelemeyi, sınır koymayı öğretin. Aileyi sizin yönettiğinizi bilmesini sağlayın. İtirazlarını dinleyin. Makul olanlarını kabul edin. Kriteriniz zihinsel ve duygusal olgunluğu olsun.
5. Sorumluluk almayı öğretin. Oyuncaklarını birlikte toplayın. Ev işlerine ortak edin.
6. Herhangi bir sorun makul bir sürede aşılmamışsa ve sıkıntı veriyorsa bir uzmana danışın.
Kaynaklar
1. Schema Therapy. J.E.Young, J.S.Klosko, M.E.Weishaar. Guilford Press, 2003
2. One Thing You Need to Know. M.Buckingham. Free Press, 2005
3. Breaking Through. A.Robbins, Cloe Madanes. RobbinsMadanes, 2003
4. Donald Brown. Human Universals. New York: McGraw-Hill, 1991
14.05.2006
Benzer İçerikler :
Belgesel kanallarda hayvanlar aleminin günlük yaşamını izleyenler yakından bilir: Neredeyse tamamı hep tetikte yaşamak zorundadır. Tehlikeye, kötüye, olumsuza ...
Cumhuriyetimiz kurulduğu günden bu yana sürekli bir değişim sürecini yaşamakta. Bu süreçte özellikle belli değerleri, gelenekleri ve alışkanlıkları korumak ...
İnsanı ve insan yaşamını çalışanların seneler senesi tartıştıkları belli başlı felsefi sorular vardır. Bizler özgür iradesiyle kendi hayatına yön veren...
Üç haftadır hayatın fena halde dayattığı zamanlarda ve bir yaşam tarzı olarak “dayanıklı olmakla” ilgili araştırmaları özetlem...
İlginizi Çekebilir :
Buraya kadar söylenenleri bir özetleyelim: 1. Nerede kronik hale gelmiş, aşılamamış bir sorun varsa orada sorunu aşmak için bulduğumuz çözümün ya da çarenin ...
Bu dizide insan davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini etkileme, yani değişiklik sağlama yöntem ve stratejileri üzerinde durduk. Beyin yıkama, yöntem ...
Geçtiğimiz hafta, çocukların güçlü yanlarının alıştığımızdan farklı bir sınıflandırmasını yapmıştık. Biraz daha içerikten bağımsız, biraz daha yol, yöntem ile ...
Bir yazımda “şiddet ve boyun eğme” ilişkisi üzerinde durmuş ve şu soruları sormuştum: Nasıl oluyor da bir Hizbullah üyesi evinin bodrumunda bir ...