Yetişkin ve Aile

Merriam Webster sözlüğüne göre 2022 yılının en çok aranan kelimesi Gaslighting olmuş. Kelime 2021’e kıyasla %1740 oranında daha fazla aranmış.

Gaslighting, psikolojik manipülasyon, kişinin kendi çıkarı için başkasını yanıltması; kendi hafıza, akıl sağlığı, algısı ve duygularından şüphe edecek hale getirmesi anlamına geliyor. İlk kez Patrick Hamilton tarafından Kraliçe Victoria döneminde Londra’da geçen Gaslight, yani Gaz Lambası adlı bir oyunda kullanılmış. Oyunda, gaz lambasının kısıldığını söyleyen karısını delirmeye başladığına ikna eden eşin psikolojik tacizi konu ediliyor. Oyun 1940’ta İngiltere’de, 1944’te Almanya’da sinemaya uyarlanmış ve Amerikan versiyonu iki Akademi Ödülü kazanmış.

Kelime daha sonra romantik ilişkiler, akrabalık, arkadaşlık veya iş ilişkileri gibi ikili ilişkilerdeki istismarcı, zorba kişilik yapısındaki bireylerin kasıtlı bir şekilde mağdurun kafasını karıştırarak kendisine olan güvenini ve öz saygısını yitirmesini sağlama sonrasında karşısındakini bağımlı kılma amacıyla uyguladığı duygusal tacizi ifade eder şekilde kullanılmaya başlanmış.

Bir kişinin Gaslighting uyguladığını iddia edebilmek için çabasının kendi çıkarı için, kasıtlı, sürekli, kalıcı ve istikrarlı olması önemlidir. Amaç, mağduru bağımlı kılarak ilişkiyi yöneten ve yönlendiren olma gücünü elinde tutmaktır. İstismarcı aynı zamanda mağduru küçülterek kendini yüceltmiş, kendi özsaygısını yükseltmiş olur.

Gaslighting taktikleri; şiddeti zamanla artan, çoğunlukla gerçeği bulandırıcı, dolaylı, imalı, alttan alta işleyen, fark edilmesi güç özelliktedir.

· Sürekli yalan söyleyerek yaşanmış olayları değiştirmek, çarpıtmak, sahte anı oluşturmak, kişiyi hafızasından şüphe ettirmek:

O öyle olmadı, seni sevdiğim için yaptım, seni bilerek inciteceğimi nasıl düşünürsün, gerçekten benim uydurduğumu mu düşünüyorsun, sen yanlış hatırlıyorsun, kafadan atıyorsun, bu hiç yaşanmadı, hayal kuruyorsun, yeniden tarih yazıyorsun, kafayı üşütmüşsün-herkes de böyle düşünüyor, bir doktora mı görünsen, senin için endişeleniyorum…

· Kişinin duygularını değersizleştirmek, önemsizleştirmek:

Abartıyorsun, ne alakası var, aşırı hassassın, çok alıngansın, her şeyi aşırı dramatize ediyorsun, depresifsin, boşluktan can sıkıntısından kuruyorsun, paranoyaksın…

· Kişinin kendine güvenine ve özsaygısına zarar vermek:

Kişiyi sürekli yargılamak, hakaret etmek, kişiliğini, fiziksel özelliklerini, eğitimini, işini, başarılarını eleştirmek…

· Kişiyi suçlu ve yetersiz hissettirmek:

Her şeyin nedeni sensin, hepsi senin yüzünden, senin yüzünden başarısızım gibi her konuda suçlayarak kişide “Bende bir sorun var” algısı yaratmak.

Sonuçta kişi kendini her zaman özür dileyen, suçlu, çaresiz, duyulmayan, görülmeyen, değersiz, hep kendini sorgulayan, hep kendisinin yanlış yaptığına inanan, gergin, güvensiz, zayıf bir durumda bulur ve kendi benlik algısını, gerçekliğini kaybeder.

Bu taktiklerden birçoğuna maruz kaldığınızı ve kendinizi birçok açıdan bu şekilde hissettiğinizi düşünüyorsanız o ilişkiden uzaklaşmanızda, yapamıyorsanız psikolojik yardım alıp güçlenmenizde büyük yarar var.

Gaslighting kelimesi toplumsal anlamda da kullanılıyor artık. İnternet, medya yoluyla yalan yanlış veya çarpıtılmış bilgi ve haberler, komplo teorileri yayarak kitlelerin siyasi tercihleri, belli konular veya kişilerle ilgili duygu, düşünce ve inançları üzerinde yanıltıcı etki yaratmak amaçlanıyor. Twitter trolleri kamuoyunu kendi istedikleri yönünde düşündürecek bir dolu entrikayı hayata geçiriyorlar. Kelimenin giderek bu anlamda daha fazla kullanılır olması aranma sıklığındaki artışı açıklayan bir neden olabilir. Gaslighting’in toplumsal versiyonuna iyi bir örnek olarak, İngiltere’de Sussex Dükü Harry ve Düşesi Meghan Markle’ı krallıktaki haklarından feragat ettirecek raddeye getiren sürecin en önemli dinamiklerinden biri olan bir kısım kasıtlı, yanlı medya, twitter terörünün etkisini gösterebiliriz. Bu çift hakkında sadece Twitter üzerinden 83 trol hesabın 17 milyon kişiye ulaşma kapasitesi ile, 2020 yılından itibaren 120.000 adet negatif haber yaptığı araştırma ile ortaya çıkarılmış.

Feryal Tükel
Birey Çift ve Aile Terapisti, MA
Avrupa Akredite EMDR Terapisti

Kaynaklar:
'Gaslighting' Named Merriam-Webster's 2022 Word of TheYear https://www.psychiatrist.com/news/gaslighting-named-merriam-websters-2022-word-of-the-year/
Gaslighting, Vikipedi, https://tr.wikipedia.org/wiki/Gaslighting

How gaslighting came to encapsulate the spirit of 2022, https://web.archive.org/web/20221202100936/https://sg.news.yahoo.com/gaslighting-came-encapsulate-spirit-2022-104700106.html

Gaslighting anlamı nedir ve örnekleri nelerdir? https://www.haberturk.com/2022-yilinin-kelimesi-gaslighting-secildi-peki-nedir-bu-gaslighting-gaslighting-anlami-nedir-ve-ornekleri-nelerdir-3543976

Gaslighting nedir? https://youtu.be/n-oamCDDyso Gaslighting was named word of the year 2022 — here's what it means and 16 things that gaslighters say to manipulate you https://www.insider.com/guides/health/sex-relationships/gaslighting-examples

Meghan Markle Online Hate Campaign Fueled by Twitter's Own Algorithm—Report https://www.newsweek.com/meghan-markle-twitter-hate-probed-after-report-exposes-network-abuse-bot-sentinel-1642954

DBE Yetişkin ve Aile Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın  Terapistlerimiz