Çocuk ve Genç

“Yönetici İşlev” kavramını ilk duyduğunuzda aklınıza dünya çapındaki holdinglerin liderlerinin sahip olacağı bir özellik gibi geliyor olabilir, fakat bununla pek bir alakası yok. Yönetici işlev aslına bakılırsa çocukluk çağında öğrendiğimiz bir hayat becerisi. Her gün gerçekleştirdiğimiz aksiyonların temelini oluşturuyor. Duş almaktan giyinmeye, okul için hazırlanmaktan ödev yapmaya, yönetici işlev plan yapmamıza, hayatımızı organize etmemize, duygularımızı kontrol etmemize yardım ediyor ve hatalarımızdan öğrenmemizi sağlıyor. Bilgiyi değerlendirmemize, bir çözüm ortaya çıkarmamıza ve buna göre planı yürütmemize olanak sunuyor.

Bazı çocuklar yönetici işlevi kolayca öğrenirken bazıları için uygun aksiyonu seçmek, zaman yönetimi becerileri geliştirmek ya da aksiyonlarının sonuçlarının ne olabileceğini sezmek daha zor olabilir. Yetersiz yönetici işlev becerisine sahip çocuklar sıklıkla basit görevler için sürekli yardıma ihtiyaç duyar, mesela sırt çantalarını okul için hazırlamak gibi. Üzerinde gayretle çalıştıkları ödevlerini teslim etmeyi unutabilirler ya da karar vermekte zorlanabilirler çünkü kararın artıları ve eksilerini tartarken zihinsel gerginlikle birlikte çıkmaza girerler. Neyse ki bu çocuklara organizasyonel becerilen edindirmek için yapılabilecek şeyler mevcut.

Yönetici İşlev için Öğrenme Araçları

Yönetici işlev öğrenme araçları çocuklara organizasyonel ve devam etme/tamamlama ile ilgili yaşadıkları zorluklar ile baş edebilmeleri için yardımcı oluyor.

Yönetici İşlev Becerisi geliştirmek için bazı çözüm yolları şöyle:

Kontrol Listeleri: Kontrol Listeleri yönetimsel fonksiyon bozukluğu olan bir çocuk için görevleri çok daha kolay hale getirebilir. Sıklıkla bu çocuklar işin takibini yapamaz çünkü işi tamamlamak için yapılması gereken adımları gözünde canlandıramaz, fakat bir kontrol listesi gerekli her şeyi önlerine koyar. Her şey için bir kontrol listesi oluşturulabilir. Örneğin, eğer çocuğunuz sürekli otobüsü kaçırıyorsa, evden çıkmadan önce yapması gereken şeylerin bir listesini yapabilirsiniz. Bu onların yaptıkları şeye kafa yormalarını ve daha sonra ne yapmaları gerektiğine karar vermeye çalışmalarını elimine etmiş olur. Bunun yerine, bir kontrol listesini takip ettikleri zaman, dişlerini yıkadıktan sonra kıyafetlerini giymeleri gerektiğini, sonra ceketlerini ve sonra çantalarını almaları gerektiğini bilirler. Gerekli eşyaları geceden ortaya çıkarmak da sabah dramasının önüne geçmeye yarayabilir.

Planlayıcılar: Çocuğunuza bazı şeyleri yazmayı öğretin. Kimse her şeyi hatırlayamaz ve planlayıcılara ya da kontrol listelerine not almak unutulmayacağını sağlama almış olur.

Mantık: Çocuğunuzun 2 yaşında olduğunu ve durmaksızın “Neden?” diye sorduğunu hatırlayın. Benzer olarak Yönetici işlev problemi olan çocuklar da yaptıkları şeyin arkasındaki sebebi anlarlarsa o işi daha iyi yapacaklardır. Bir gerekçesi olmadan plan yapmanın ve ya bir çizelgeyi takip etmenin vakit kaybı olduğunu düşünebilirler.

Çocuğunuzun en iyi nasıl öğrendiğini keşfedin: Görerek mi öğreniyorlar? O zaman çizelgeler ve uygulamalar onlar için mükemmel. Temas yoluyla mı öğreniyorlar? Önemli adımları parmakları ile saymak onlar için çok iyi olabilir. Bir şeyi duyduklarında daha mı kolay öğreniyorlar? Örneğin bir ödev rutininde yapılması gereken adımları hikâyeleştirerek ve ya bir şarkının içinde sergileyebilirsiniz.

Rutin haline getirin: Bu özellikle daha büyük çocuklar için iyidir. Göreve başlamak için bir saat ve bitirmek için de bir zaman sınırı belirleyin. Görevleri çocuğunuzla birlikte ayrıntılı olarak işleyin, böylece bir görevin ne kadar sürdüğüne yönelik bir farkındalık kazanabilirler ve böylece zamanlarını daha iyi planlamaları mümkün olur. Örneğin, bir çocuğun okuduğu bir kitap hakkında rapor hazırlaması 30 dakika sürebilir, fakat kitabı bitirmek için 3 güne ihtiyacı olduğunu düşünmemiş olabilir. Bir görevin her aşamasını düşünmeyi öğrenmek organizasyonel becerilerin gelişmesine yardımcı olur ve çocuğun A görevinin B görevinden önce geldiğini öngörmesine yardımcı olur. Kitap raporu örneğinde, bir çocuk bir kitabı seçme görevini ve raporu yazma görevini düşünebilir. Eğer yönetici işlev bozuklukları var ise bir kitap okumak zorunda olduklarını ve ya rapor teslim etmeleri gerektiğini tamamen unutabilirler.

DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi