OKULA DÖNÜŞ KAYGISI YAŞAYAN ÇOCUĞUNUZA NASIL YARDIMCI OLABİLİRSİNİZ?

“Okul kaygısı yaşayan bir çocuk için yapılabilecek en önemli şey onun yaşadığı durumu anlamaya çalışmaktır. Çocuğunuzun zorlandığını fark ediyorsanız onunla konuşmalısınız. Sizinle yaşadığı her türlü problemi paylaşabileceklerinden ve sizden koşulsuz sevgi ve destek gördüklerinden emin olmalarını sağlamalısınız.”

Günümüzde çocuklar, gerçek hayattaki arkadaşlıklarında sosyal medyanın etkilerinden kurtulamıyorlar. Sürekli artan akademik başarı beklentileriyle karşı karşıyalar. Yavaş yavaş yeniden normalleşen ancak Covid-19’un etkilerinin devam ettiği bir dünyada çevrimiçi eğitim döneminden geçen çocuklar, okula dönüşle ilgili normalinden daha güçlü kaygılar yaşıyor olabilirler. Ayrıca yapılan çalışmalar, pandemi sırasında çocukların ve gençlerin daha çok anksiyete belirtileri yaşadıklarını gösteriyor. Bu dönemde 3 ila 17 yaş arasındaki çocukların %7.1’ine anksiyete teşhisi kondu. Çocuklardan %2 ila %5’i yaşadığı bu kaygıların bir çoğunu okulla ilgili yaşıyor. Görüldüğü üzere okul kaygısı sıkça karşımıza çıkabilecek bir durumdur. Peki ebeveynler bu konuda çocuklarına nasıl destek olabilir?

Okul Kaygısı Tam Olarak Nedir?

Çocukların yaşayabileceği pek çok kaygı türü vardır ve bunların çoğu okul kaygısı ile ilişkilendirilebilir.

Ayrılık Kaygısı: Çocuğun ailesinden veya bakıcısından ayrılmakta zorlanmasıyla ilgili yaşadığı kaygılar, çocuk okula giderken de zorlanmasına sebep olabilir.

Sosyal Anksiyete: Çocuğun sosyal etkileşime girdiği yerlerde kaygı duyması. Okulda arkadaşları ve öğretmenlerinin yanında bu kaygı seviyesi oldukça artabilir ve çocuğun hayat kalitesini düşürecek hale gelebilir. (Evden çıkmak istemeyebilir, arkadaşlarından uzaklaşabilir)

Yaygın Anksiyete Bozukluğu: Çocuğun, okul dahil hayatın birçok yönünü etkileyebilecek bir anksiyete yaşaması.

Obsesif Kompulsif Bozukluk: Bu bozukluğun; aşırı düzenli olmak, çeşitli ritüeller gerçekleştirmek, mükemmeliyetçi olmak gibi belirtileri vardır. OKB belirtileri görülen bir çocuğun okulda kompulsiyonlarını (tekrarlanan davranışlar) sürdürmesi zor olacaktır ve bu durum çocuğu daha çok strese sokacaktır.

Spesifik Fobiler: Çocuğun, bir hayvan, yükseklik veya herhangi bir nesne ile ilgili fobisi olması okulda da zaman zaman sorunlar yaşamasına neden olabilir.

Okul kaygısı, öğrencinin yaş grubuna göre farklı şekillerde kendisini gösterebilir. Okul öncesi çocuklarda ayrılık kaygısı daha çok görülebilir. Anne, baba veya bakıcıdan uzak kalma korkusu yaşayan çocuklarda öfke nöbetleri görülebilir, gün içinde sakinleşmekte güçlük çekebilirler. İlkokul çocuklarında ise yukarıda bahsedilen kaygı türlerinden herhangi biri söz konusu olabilir. Bu çağda çocuk henüz sosyal becerilerini tam olarak geliştirememiş olabilir ve bunun sonucunda okulla ilgili endişeleri olabilir, akademik beklentiler ile ilgili endişelere kapılabilir. Kimi zaman bu kaygılar ve endişeler öyle bir hal alır ki, çocuk okula gitmeyi hiç istemeyebilir. Ortaokul döneminde ise daha çok arkadaşlıklar arasında yaşanan durumlar sebebiyle kaygılar yaşandığı gözlemleniyor. Akran zorbalıkları, arkadaşlıklar arasında geliştirilen sosyal hiyerarşiler, çocuğun okul kaygısı yaşamasına neden olabiliyor. Lise yıllarında öğrenciler, artan sorumluluklarıyla ilgili kaygılar yaşayabiliyorlar. Dersleri iyi notlarla geçebilmek, iyi bir meslek seçebilmek, iyi bir üniversite kazanabilmek ile ilgili konularda kaygılanabiliyorlar. Ev hayatlarında ve arkadaşlık ilişkilerindeki sorunlarla başa çıkmak da onları kaygılandırabiliyor.

Okul Kaygısı Belirtileri

• Dikkat vermekte zorluk yaşamak

• Hareketsiz ve uzun süre oturmakta zorlanmak

• Normalinden daha sık hastalanmak ya da hasta hissetmek

• Öfke nöbetleri yaşamak

• Sınıfta arkadaşlar ve öğretmenle göz temasından kaçınmak

• Sınıfta bir soruyu cevaplaması istediğinde çocuğun donakalması veya paniklemesi

• Ödevleri teslim etmemek

• Diğer çocuklarla sosyalleşmek yerine sınıftan dışarı çıkmamak

Okul kaygısı şiddetli bir şekilde devam eden çocuklarda aşağıdaki gibi çeşitli fiziksel belirtiler de ortaya çıkabilir:

• Mide bulantısı

• İştah kaybı

• Uyku problemi

• Baş ağrısı

Çocuğun Okul Kaygısı Yaşamasına Neler Sebep Olabilir?

Bazı çocuklar kaygı yaşamaya diğer çocuklardan daha yatkındır. Örneğin anksiyete bozukluklarında %30 ila %67 arasında bir kalıtım oranı vardır. Bu nedenle ailesinde anksiyete öyküsü olan bir çocuk kaygılı olmaya daha yatkın olabilir. Ayrıca bazen okuldaki çeşitli koşullar okul kaygısı yaşanmasına neden olabilir.

Zorbalık: Zorbalığa maruz kalan bir çocuk büyük kaygılar yaşayabilir hatta bir daha okula gitmek bile istemeyebilir.

Kişilerarası Mücadeleler: Çocuklar, yaşlarının büyümesiyle birlikte sosyal ilişkilerin farklı dinamiklerini keşfederler ve ilişkiler onlar için karmaşık bir hal alabilir. Böyle dönemlerde tartışmalar, kavgalar çocukların okul kaygısı yaşamalarına sebep olabilir.

Akademik Zorluklar: Öğrenme bozukluğu (özellikle teşhis edilmemiş öğrenme bozukluğu) çocuklar için büyük bir kaygı sebebi olabilir. Diğer zihinsel veya nörolojik sağlık sorunları, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu gibi problemler de çocuğun akademik zorluklar yaşamasına neden olabilir. Bu tür sorunlarla baş etmeye çalışan çocuklar, başarılı olamadıkları için okul kaygısı yaşayabilirler.

Ebeveyn Olarak Çocuklarınıza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Okul kaygısı yaşayan bir çocuk için yapılabilecek en önemli şey onun yaşadığı durumu anlamaya çalışmaktır. Çocuğunuzun zorlandığını fark ediyorsanız onunla konuşmalısınız. Sizinle yaşadığı her türlü problemi paylaşabileceklerinden ve sizden koşulsuz sevgi ve destek gördüklerinden emin olmalarını sağlamalısınız. Bundan sonraki aşamada okul kaygısıyla ilgili çeşitli çözümler üretmelisiniz. Çocuğunuzun her sabah okula daha iyi hazırlanmasına yardımcı olabilecek rutinler geliştirebilirsiniz. Çocuğunuzun ödevlerini birlikte gözden geçirebilirsiniz. Birlikte okula giderken söyleyebileceğiniz şarkılar, motive edici sözler bulabilirsiniz. Çocuğunuz okuldan eve döndüğünde de gününün nasıl geçtiğini sorarak onunla sohbet edebilirsiniz.

Çocuğunuzun okul kaygısıyla başa çıkması için verdiğiniz desteklerin yeterli gelmediğini düşünüyorsanız yardım istemekten çekinmeyin. Okulun rehberlik ve psikolojik danışmanlık biriminden ya da uzman bir psikologdan yardım alabilirsiniz. Alacağınız profesyonel destek ile çocuğunuzun yaşadığı kaygıların temel nedenini öğrenebilir ve bunları çözebilmek için çeşitli stratejiler geliştirebilirsiniz.

Bir Öğretmen Olarak Çocuklara Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Genellikle eğitimciler ve tüm öğretmenler bir çocuğun yaşadığı okul kaygısını herkesten önce fark eden kişilerdir. Bu durum öğretmenlerin ebeveynlerden de önce harekete geçmeleri gerektiği anlamına gelir. Okul kaygısı yaşadığını düşündüğünüz öğrenciniz için bir güven alanı oluşturabilir ve onunla yaşadığı kaygılar hakkında konuşabilirsiniz. Sınırları aşmadan ve öğrenci-öğretmen ilişkisinin dinamiklerini bozmadan ona sevgi ve güven dolu bir ortamda olduğunu hissettirmelisiniz. Kendisiyle empati kurabildiğinizi ve paylaşıma açık olduğunuzu anlamasını sağlamalısınız. Öğrencileriniz ihtiyaç duyduklarında size ulaşabileceklerini ve onlara gerekli desteği sağlayabileceğinizi bilmeliler.

Kaygı ve özellikle okul kaygısı çocuklar arasında çok yaygındır. Tüm bu süreçte yalnız olmadığınızı bilmelisiniz. Birçok ebeveyn çocuklarının yaşadığı bu tür kaygılarla baş etmeye çalışıyor. Burada en önemli olan şey çocukların güvenli sevgi dolu ve anlaşıldıklarını hissedebildikleri bir ortamda büyümeleridir. Yine de çocuğunuz için hala endişeleniyorsanız terapistlerden, psikolojik danışmanlardan, öğretmenlerden destek alabilirsiniz.

KAYNAK

Campbell L. (26 Haziran 2021). How to Help When Your Child is Anxious About Going Back to School. PsychCentral

https://psychcentral.com/anxiety/school-anxiety

DBE Çocuk ve Genç Bölümü

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi
Bizi Arayın Terapistlerimiz