Kurumsal Gelişim Merkezi

Mobbing kelimesi Latince’de psikolojik ve duygusal şiddet, baskı, kuşatma, taciz etmek, rahatsızlık ve sıkıntı vermek anlamına gelir. İş yerinde bazen bir kişinin (ast veya üstün), bazen de iş arkadaşı grubun bir çalışan üzerinde uzun süre (6 aydan başlayıp yıllarca sürebilir) sistematik olarak psikolojik ve duygusal baskı kurması sonucu çalışanın öz güven ve öz değerinin azalması, itibarının zedelenmesi, ruhsal çöküntüye girmesi ve kurban haline gelmesidir. Özellikle kurumsal iş yerlerinde günümüzün rekabetçi ve zorlu kurum yapılarının de etkisiyle mobbing çok sık yaşanılan bir olay haline gelmiştir. İstatistiklere göre mobbingin yaygınlığı (ki aslında şirketler bünyesinde ortaya çıkması ve ispatlanması oldukça güç olmasına rağmen) Türkiye’de % 30’ları aşmıştır.

Mobbingci duygusal ve psikolojik tacizlerini çok çeşitli şekillerde uygulayabilir. Bu sayısız davranışlardan bazıları; çalışana iş tanımı dışında görevler verilmesi, asıl görevlerinin aksaması ve daha sonra bundan dolayı ciddi suçlamalara maruz bırakılması, iş saatleri dışında telefonla sık sık aranmak, işyeri ortamında iş arkadaşlarının önünde veya yalnızken hakaret edilmesi, dalga geçilmesi, çalışanın işini doğru yapmasını sağlayacak bilgilerin, dosyaların kasıtlı olarak gizlenmesi, haksız yere üstlerine şikayet edilmesi ve bu gibi sebeplerle işindeki ilerlemesinin engellenmesi, çalışanın arkasından haksız dedikodular yapılması, iftira atılması, şirketine fayda sağlayacak fikir ve çalışmalarının gerekli bölümlere iletilmesinin ve görünür kılınmasının engellenmesi, adaletli davranılmaması, kişinin özel hayatı ile ilgili bilgilerin şirket ortamında yayılması gibi.

Mobbingin belli başlı nedenleri; öncelikle mobbing kavramına ve bunun engellenmesine yönelik bir şirket bilincinin ve kültürünün oluşmamış olması, organizasyonel engeller, etkin olmayan liderler, adaletsizlik hissi, iş tatminsizliği, aşırı rekabetçi ve zorlayan şirket politikaları, çalışanlar arası çatışma ve yetersiz çatışma yönetimi ve kişilik özellikleri (mobbingcinin narsisist, paranoid ve antisosyal kişilik özellikleri, erken dönemde ihmal ve istismar edilme, temel güvensizlik ve değersizlik hissi, düşük özgüven ve öz saygı, kontrol altına alınamayan saldırganlık ve düşmanlık dürtüleri gibi). Mobbingci yetersizliğinin farkındadır ve bunu örtbas etmek için kendi çıkarları doğrultusunda iş yaşamı ve psikolojik sağlığı iyi olan ve belki de kendisine rakip olarak gördüğü kişiyi gözüne kestirir ve teröre başlar.

Mobbing’in hem buna maruz kalan kişiye hem de kuruma oldukça ciddi olumsuz etkileri olmaktadır. Mobbing kurbanı kişi; uykusuzluk, sürekli gerginlik ve tedirginlik, ani öfke patlamaları, kaygı bozuklukları (panik ataklar mesela), depresyon, kendini suçlama, alkol kullanımında artış, sosyal ortamlardan kendini geri çekme, özgüven ve değer kaybı hissi, günlük hayatta tahammülsüzlük ve psikolojik duruma bağlı fiziksel sıkıntılar dediğimiz psikosomatik belirtiler (Örneğin; migren atakları, mide ve kalp hastalıkları, vücutta özellikle sırt ve omuzlarda kronik ağrılar) göstermeye başlar. Tüm bunların sonucu olarak kişi kendini yoğun bir çaresizlik, çöküntü ve kurban psikolojisi içinde bulur. Kişinin içsel gücü ve enerjisi tükenir. Kendini yalnız ve kurum dışına itilmiş hisseder. ‘Neden bunları yaşıyorum!?’ düşünceleri içinde bir süre sonra bir şey değişmediğinde hatayı kendisinde aramaya başlar ve kendisine zarar verir. Tepki vermek veya kendini ifade etmek istediğinde ise mobbingci öyle soğukkanlı durur ki kurban kendini bir anda suçlu durumunda bulabilir.

Mobbingin şirketlere de uzun vadede çok ciddi etkileri olmaktadır. Mesela araştırmalara göre 6 ay boyunca mobbinge maruz kalan bir çalışanın iş verimi % 50 oranında düşmektedir. Ayrıca; işten ayrılma, işini yeterli ölçüde yapamama, görev yeri değiştirme, hastalık izinlerinin artması, şirketin genel performansını olumlu etkileyecek kaynakların mobbingcinin kişisel çıkarları yüzünden ortaya koyulmaması, ekip çalışmasının ahenginin bozulması, mobbinge uğrayan iş arkadaşlarını gözlemleyen diğer çalışanların da gerginliğinin artması ve kendi başlarına da gelmesi korkusundan bir şey söyleyememesi, iş ortamında kutuplaşmaların artması gibi kurum için oldukça olumsuz maddi ve manevi sonuçlar da doğar.

Mobbingi engellemek için öncelikle mobbing ile ilgili toplumsal, ardından kurumsal bilincin geliştirilmesi, farkındalığın arttırılması çok önemlidir. Hukuki alt yapının da mobbing kurbanlarının lehine işleyebilecek şekilde yapılandırılması ve böylece de kişilerin öğrenilmiş çaresizlik psikolojisinden çıkıp kendilerini ifade edecek ve mücadele edecek noktalara gelmesi gerekmektedir. Şirketlerin İnsan Kaynakları bölümlerinin bu amaçla diğer bölümlerle iş birliği yapması, buna alan açan organizasyonel ayarlamaların yapılması ve çalışanlarının psikolojik sağlığının takip edilmesi faydalı olacaktır. Ayrıca akademi de bu bilinçlendirme çalışmalarının içinde daha fazla yer almalıdır.

Şirin Hacıömeroğlu, Uzm. Psk./ Çift ve Aile Terapisti - DBE Yetişkin ve Aile Psikolojik Danışma Merkezi

DBE Kurumsal Ölçme / Değerlendirme ve Eğitim Merkezi
Bizi Arayın  Eğitmenlerimiz